رشته روانشناسی گرایش تربیتی

عنوان

بومی­ سازی روش آموزش ذهن ­آگاهی برای کودکان ایرانی و بررسی اثربخشی آن بر اضطراب آزمون و سلامت روان آن­ها

چکیده:

مداخله آموزشی ذهن ­آگاهی به­عنوان بسته­ای آموزشی در مطالعات زیادی مورد استفاده روانشناسان در حوزه بزرگسالان و نوجوانان بوده است. این در حالی ا­ست که این مداخله در ایران در جمعیت کودکان به­کار گرفته نشده­ است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بومی­سازی روش آموزش ذهن­آگاهی برای کودکان ایرانی و بررسی اثربخشی آن بر افزایش ذهن­آگاهی و سلامت روان و نیز کاهش اضطراب آزمون ایشان انجام گرفته است. علاوه بر این، سعی بر این بود که اثر جنس (دختر و پسر) و نیز محل زندگی کودکان (شهر و شهرستان) نیز بر میزان اثرپذیری از این آموزش در گروه مداخله آموزشی مورد بررسی قرار بگیرد. جامعه آماری این پژوهش، شامل کودکان 5 تا 12 ساله (دانش­آموزان دبستانی و پیش ­دبستانی) ایرانی در سال تحصیلی 95-94 بود. به همین منظور، به شیوه نمونه­گیری دردسترس، 234 کودک (116 پسر، 118 دختر) انتخاب و به­طور تصادفی در گروه­های مداخله آموزشی (117 نفر) و گواه (117 نفر) قرار گرفتند. مداخله ­به مدت 9 هفته بر روی کودکان گروه مداخله آموزشی صورت گرفت. طرح پژوهش، شبه­آزمایشی از نوع پیش­آزمون-پس­آزمون-پیگیری با گروه گواه و ابزارهای استفاده­شده پرسشنامه­های ذهن­آگاهی کودکان CAMM (گرکو و همکاران، 2005)، پرسشنامه اضطراب آزمون TAI (ابوالقاسمی و همکاران، 1375) و فرم 17 سوالی سلامت روان کودک PSC-17 (گاردنر و همکاران، 1999) بود. داده­های به­دست­آمده با روش­های آماری تحلیل واریانس با اندازه­گیری مکرر و مقایسه­های زوجی t و تحلیل کُوواریانس (ANCOVA) تجزیه و تحلیل شد.نتایج پژوهش نشان داد که روش بومی ذهن­آگاهی کودکان ایرانی از نظر کیفی و کمی روایی محتوایی قابل قبولی دارد (92/0CVI=) و انجام مداخله آموزشی ذهن­آگاهی بر اساس این روش منجر به افزایش معنادار نمره ذهن­آگاهی ( 001.0 < P ، 529.47F=) ، کاهش نمره کلی مقیاس سلامت روان ( 001.0 < P ، 397.10F=)  و خرده­مقیاس­درون­سازی( 001.0 < P ، 717.11F=)  در کودکان گروه مداخله آموزشی در مقایسه با کودکان گواه شد. همچنین، بین دو جنس در گروه مداخله در نمرات پس­ آزمون سلامت روان ( 001.0 < P ،  321F= )  و خرده ­مقیاس درون­سازی ( 001.0 < P ، 173.16F=) تفاوت معنادار وجود داشت؛ به­ طوری که تغییراتِ کاهشی نمرات کل سلامت روان و نیز خرده­مقیاس درون­سازی در دختران گروه مداخله آموزشی بیشتر از پسران بود. اما این تفاوت در دیگر متغیرها و نیز خرده­مقیاس­های سلامت روان مشاهده نشد. به­علاوه، نتایج نشان داد که محل زندگی (شهر یا شهرستان) تاثیری در میزان اثرپذیری از مداخله ذهن­آگاهی کودکان بر هیچ یک از متغیرهای ندارد. بنابراین، مداخله آموزشی ذهن­آگاهی با افزایش مهارت­های ذهن­آگاهانه کودک به بهبود سلامت روان، به­ویژه کاهش اختلالات درون­سازی در کودکان به عنوان ابزار مداخله­ای مهم به روانشناسان کودک معرفی می­شود و به­کارگیری آن در ایشان به­عنوان ابزار مداخله­ای به روانشناسان و پژوهشگران حیطه کودک معرفی می­شود. 

واژگان کلیدی: ذهن آگاهی، کودک، سلامت روان، اضطراب آزمون

بومی­ سازی روش آموزش ذهن ­آگاهی برای کودکان ایرانی و بررسی اثربخشی آن بر اضطراب آزمون و سلامت روان آن­ها

پایان نامه روانشناسی

فهرست مطالب

عنوان                                                              صفحه

چکیده. 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه.. 2

1-2- بیان مساله.. 3

1-3- اهداف تحقيق.. 10

1-3-1- اهداف اصلی.. 10

1-3-2- اهداف فرعی.. 10

1-3-3- هدف آرمانی.. 11

1-4- سوال های تحقیق.. 11

1-5- فرضيه‏هاي تحقیق.. 11

1-6- تعريف واژه‏ها و اصطلاحات تخصصی.. 12

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

2-1- مقدمه.. 13

2-2- کودکی.. 14

2-2-1- رشد اجتماعی در کودکی.. 16

2-2-2- رشد شناختی کودکی.. 20

2-3- اضطراب.. 22

2-3-1- تعاريف اضطراب.. 25

2-3-2- علائم رواني اضطراب.. 27

2-3-3- انواع اضطراب.. 27

2-3-3-1- اضطراب خصيصه‌اي.. 27

2-3-3-2- اضطراب موقعيتي.. 28

2-3-4- اضطراب آزمون.. 28

2-3-4-1- مؤلفه هاي اضطراب آزمون.. 28

2-3-4-2- علت شناسی اضطراب آزمون.. 32

2-3-5- نظریه های اضطراب.. 55

2-3-5-1- نظريه‌هاي زيست شناختي اضطراب.. 55

2-3-5-2- نظريه‌هاي روانكاوي.. 56

2-3-5-3- نظريه‌هاي رفتاري اضطراب.. 57

2-3-5-4- نظريه يادگيري شناختي – اجتماعي.. 58

2-3-5-5- نظريه‌هاي شناختي اضطراب.. 58

2-4- سلامت روان.. 59

2-4-1- سلامت روان و دیدگاه های مختلف.. 63

2-4-1-1- دیدگاه گلاسر.. 63

2-4-1-2- دیدگاه فرانکل.. 64

2-4-1-3- دیدگاه فروید.. 64

2-4-1-4- دیدگاه مازلو.. 64

2-4-1-5- دیدگاه آدلر.. 65

2-4-1-6- دیدگاه یونگ.. 65

2-4-1-7- دیدگاه راجرز.. 66

2-4-1-8- دیدگاه الیس.. 66

2-5- اختلالات رفتاری.. 68

2-5-1- اختلالات رفتاری درونی سازی شده و برونی سازی شده و توجه.. 69

2-5-1-1- تفاوت های مربوط به جنس.. 72

2-5-1-2- میزان شیوع.. 72

2-5-1-3- اختلال های زیرگروه ها.. 73

2-6- ذهن آگاهی.. 85

2-6-1- روش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی.. 90

2-6-2- ذهن آگاهی و هیجانات.. 93

2-7- پیشینه پژوهش.. 93

2-7-1- پیشینه تحقیقات انجام شده خارجی.. 93

2-7-1-1- پیشینه تحقیقات انجام شده خارجی در جمعیت کودکان.. 104

2-7-2-پیشینه تحقیقات انجام شده داخلی.. 108

2-7-2-1- پیشینه تحقیقات انجام شده داخلی در جمعیت کودکان.. 112

2-8- خلاصه و جمع بندی.. 112

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- روش پژوهش.. 113

3-1-1- شرح روش و مراحل انجام بومی سازی راهنما (بسته)ی آموزش ذهن آگاهی کودکان ایرانی. 114

3-1-2- شرکت کنندگان درپژوهش.. 118

3-2- ابزار سنجش.. 124

3-3- روش های آماری تحلیل داده های پژوهش.. 126

3-4- ملاحظات اخلاقی پژوهش.. 126

فصل چهارم: نتایج

4-1- مقدمه.. 127

4-2- یافته های توصیفی پژوهش.. 127

4-2-1- یافته های توصیفی به تفکیک متغیرهای وابسته.. 129

4-3- یافته های استنباطی مرتبط با سوالها و فرضیه های پژوهش.. 132

4-4- خلاصه و جمع بندی.. 155

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه.. 156

5-2- تحلیل و بررسی سؤال های پژوهش.. 157

5-3- بررسی فرضیه های پژوهش.. 162

5-4- محدوديت‌هاي پژوهشی.. 168

5-5- پيشنهادهاي پژوهشی.. 168

5-6- خلاصه و جمع بندی.. 169

منابع

منابع فارسی. 170

منابع لاتین. 174

پیوست. 181

چکیده انگلیسی.

فهرست جداول

عنوان                                                             صفحه

جدول (3-1) طرح کلی پژوهش در مرحله بررسی اثربخشی.. 114

جدول (3-2) جدول حداقل مقدار cvr قابل قبول بر اساس متخصصین نمره گذار   117

جدول (3-3) گروههای آزمایشی (مداخله آموزشی) و گواه در نمونه انتخابی، به تفکیک محل اجرای مداخله. 119

جدول (3-4) خلاصه محتوای جلسات آموزش ذهن آگاهی کودکان.. 121

جدول (4-1) اطلاعات جمعیت شناختی شرکت کنندگان.. 127

جدول (4-2) لوین برای آزمون برابری واریانس ها در گروه مداخله.. 128

جدول (4-3) لوین برای آزمون برابری واریانس ها در گروه گواه.. 128

جدول (4-4) جدول آمار توصیفی پرسشنامه ذهن آگاهی در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری. 129

جدول (4-5) آمار توصیفی پرسشنامه اضطراب آزمون در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری. 130

جدول (4-6) یافته های توصیفی پرسشنامه سلامت روان در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری. 131

جدول(4-7 ) اطلاعات جمعیت شناختی ارزیابها. 132

جدول (4-8) نتایج تحلیل محتوای کمی تعیین روایی راهنما.. 133

جدول (4-9) متغیرهای بین گروهی.. 136

جدول (4-10) آزمون کُرویت ماخلی برای متغیر ذهن آگاهی.. 136

جدول (4-11) نتایج آزمون اندازه گیری مکرر (جدول اثرات درون گروهی) برای متغیر ذهن آگاهی. 137

جدول (4-12) مقایسه زوجی میزان ذهن آگاهی کودکان ساکن شهر و ساکن شهرستان در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری. 138