چكيده‌‌‌‌:

نمايشنامة «هملت» اثر ويليام شكسپير يكي از معروف‌‌ترين تراژدي‌هاي بزرگ جهان است كه مسئله محوري آن «مذهب» و «گفتمان حاكم» مي‌باشد.دراين پژوهش،نمايشنامه «هملت‌» براساس رويكرد تحلیل گفتمان ميشل فوكو تحليل مي‌شود. ميشل فوكو بر اين عقيده است كه هردوره‌اي گفتمان مخصوص به خود را دارد و نمي‌توان گفتمان دوره‌اي را در مورد عصري ديگر به كار گرفت.علاوه برآن فوكومعتقد است با استفاده از راهبردهای مناسب مي‌توانيم افكار ديگران را در جهت دلخواهمان تغييردهيم و بدين‌گونه به اهداف خود نائل شويم. نمايشنامة «هملت‌» نظرية فوكو را در مورد «گفتمان حاكم» نقض مي‌كند، چرا كه ويليام شكسپير زماني «هملت‌» را به رشتة تحرير درآورد كه مذهب ديگر در ميان مردم جايي نداشت و به زبان آوردن نام خدا جرم محسوب مي‌شد‌، اما شكسپير گفتمان حاكم بر زمان خود «رنسانس‌» را نپذيرفت و از گفتمان پيشين يعني گفتمان قرون وسطا استفاده نمود. نظرية ميشل فوكو در مورد استفاده از يك ايدئولوژي مناسب جهت كسب قدرت، در نمايشنامة «هملت‌» كارگر مي‌افتد.ايدئولوژي حاكم بر اين نمايشنامه ايدئولوژي مذهبي مي‌باشد، شخصيت‌هاي نمايشنامه با استفاده ازايدئولوژي مذهبي افكار يكديگر رادر جهت مورد نظر تغيير مي‌دهند وبدينگونه به قدرت دست مي‌يابند.

پژوهش حاضر مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است و هدف از این تحقیق، بررسی و توصیف تحلیل زبان‌شناختی ساخت‌های ایدئولوژیک نمایشنامه هملت می‌باشد و همچنین به بررسی نقش مذهب در تولید گفتمان‌ها، کسب قدرت و اعمال نفوذ و شکل‌گیری ایدئولوژی می‌پردازد. در این تحقیق که پیکرة اصلی نمایشنامه هملت می‌باشد، جملات و واژگانی که دارای مفاهیم مذهبی می‌باشند و ایدئولوژی حاکم بر نمایشنامه را نشان می‌دهند را به عنوان داده استخراج نموده و سپس آنها را در قالب ساخت‌های نحوی، ترکیب واژگانی، ساختواژی، معناشناسی و کاربردشناختی، توصیف زبان‌شناختی می‌شوند. در نهایت نتیجه می‌گیریم که تحلیل گفتمان انتقادی در جهت تحقیق نیاز به کند و کاو و فهم نقش اجتماعی در شکل دادن به گفتمان به کار گرفته شده است و اینکه ایدئولوژی در تحلیل گفتمان انتقادی نقش عمده‌ای دارد و گفتمان به واسطة ساختارها شکل می‌گیرد، اما خود در شکل دادن مجدد به ساختارها و در بازتولید و تغییر آنها نیز سهیم است و این ساختارها دارای ماهیتی گفتمانی و ایدئولوژیک می‌باشند.

کلید واژگان:‌مذهب، نمایشنامه هملت، تحلیل‌ گفتمان انتقادی