مراحل انجام پایان نامه

انتخاب یک موضوع پژوهشی و انجام آن در قالب پایان نامه یا رساله از بخشهای مهم تحصیلات تکمیلی و دکتری می باشد.

• در ابتدا با موضوعاتی از حوزه تخصصی خود شروع کنید که به آنها علاقه‌مند هستید. بهتر است موضوع خود را طوری انتخاب کنید که قبلاً در رابطه با آن مطالعاتی داشته‌اید و یا به هر نحوی از آن اطلاع دارید. در این صورت نیاز نیست تا تحقیقات خود را از نقطه صفر آغاز کنید. نیازی نیست تا در حوزه انتخابی خود متخصص باشید بلکه تنها مطالعه چند مقاله در رابطه با موضوع انتخابی، می‌تواند ادامه کار را برای شما آسان‌تر سازد.


• از چند شماره اخیر مجلات برتر در حوزه تخصصی خود استفاده کنید و در عین حال مقالات با بیشترین تعداد استناد را از بین آنها مورد توجه بیشتری قرار دهید. شما هم‌چنین می‌توانید از Google Scholar، subject-specific databases  و یا منابع موجود در دانشکده خود الهام بگیرید.


• 
  

  مراجعه به پروفایل اساتیدی هست که مقالات آنها سایتیشن بالایی در گوگل دارد. مثلا شما یک مقاله ای که موضوع آن برای شما جذاب است را انتخاب می کنید و مشاهده می کنید که سایتشن بالایی دارد. می توانید با سرچ کردن نام نویسنده مسئول مقاله در گوگل اسکولار، به مقالات چاپ  شده توسط آن محقق دسترسی پیدا کنید و از موضوعاتی که توسط ایشان و یا دانشجوهای این محقق کار شده ایده بگیرید.

  
  


• 
  

  شرکت در کنفرانس های بین المللی که سالانه چندین بار در داخل و خارج کشور برگذار می شود نیز می تواند کمک کننده باشد. زیرا موضوعاتی که در این کنفرانس ها مطرح می شود، اغلب موضوعات روز دنیا می باشند و شما می توانید از آنها الهام بگیرید و یک موضوع خوب برای خود طرح کنید.

  
  


• 
  

  بعد از انجام برخی مطالعات اولیه، اکنون زمان آن فرا رسیده است که حوزه تحقیقاتی خود را باریک‌تر و جزئی‌تر سازید. این کار می‌تواند یک فرایند آکادمیک باشد و شما بایستی موضوع پایان‌نامه خود را در این فرایند هرچه بیشتر تخصصی‌تر سازید.

  
  


• سعی کنید یک حوزه تحقیقاتی ویژه را پیدا کنید که تعداد زیادی تحقیق روی آن انجام نشده باشد؛ سوال و مشکلی را پیدا کنید که هم چنان مورد بحث است و یا یک مسئله اساسی کاربردی است. در صورتی که قبلاً تعداد زیادی تحقیق روی موضوع انتخابی شما انجام شده باشد، توجیه ارتباطی تحقیقات شما مشکل خواهد بود. با این حال بایستی مطمئن باشید تعداد تحقیقات کافی روی موضوع وجود دارد تا یک پایه قوی برای پژوهش شما به شمار آیند.


• در این مرحله اطمینان داشته باشید که به تعداد کافی ایده جایگزین دارید؛ زیرا هم‌چنان می‌توانید در صورت نیاز موضوع خود را تغییر دهید. در صورتی که موضوع انتخابی شما با مراحل بعدی فرایند انتخاب موضوع پایان‌نامه همخوانی نداشته باشد، می‌توانید موضوع خود را با ایده‌های جایگزین تعویض کنید. در ادامه و در قسمت سوالات تحقیق شما می‌توانید موضوع خود را حتی جزئی‌تر سازید.


• 
  

  قبل از اینکه تصمیم نهایی را بر روی موضوع خود بگیرید، بار دیگر به تعداد کلمات پایان‌نامه، زمان تحویل پایان‌نامه و عملی بودن تحقیقات خود فکر کنید.

  
  
  

  -آیا شما زمان کافی برای تمرکز بر روی موضوع دارید؟ اگر چنین نیست باز هم موضوع خود را جزئی‌تر سازید.

  
  
  

  -آیا به آسانی خواهید توانست منابع مورد نیاز خود را پیدا کنید؟ اگر چنین نیست موضوع خود را کلی‌تر سازید.

  
  
  

  -آیا برای جمع آوری اطلاعات خود بایستی به مکان خاصی بروید؟ از عمل بودن آن مطمئن شوید.

  
  

موضوع خود را مورد تایید قرار دهید

حالا موضوعی را که انتخاب کردید مورد تأیید قرار دهید. بسیاری از دانشگاه‌ها و برای بسیاری از رشته‌ها قبل از نگارش پایان‌نامه از شما پروپوزال می‌خواهند. قبل از نگارش پروپوزال بهتر است در رابطه با موضوع انتخابی با استاد راهنمای خود مشورت کنید.

به یاد داشته باشید که در صورتی که پس از انتخاب موضوع متوجه شدید که موضوع شما به اندازه کافی قوی نیست، می‌توانید آن را تغییر دهید. فقط اطمینان داشته باشید که زمان کافی برای شروع تحقیقات جدید را دارید و هم‌چنین در تمام مراحل با مشاوره استاد راهنمای خود اقدام کنید.

شروع به جمع آوری اطلاعات کنید

منابع مختلفی وجود دارد که می توان از آنها برای جمع آوری اطلاعات پایان نامه استفاده کرد، مثل مقالات، کتاب ها ، وب سایت ها و...

• یک راه برای کسب اطلاعات در خصوص موضوع انتخاب، جستجو در محیط وب است. سایت های معتبر علمی که در زمینه موضوع شما مطالب و یافته های علمی را قرار می دهند می تواند بسیار مفید باشند. البته توجه داشته باشید که از سایت هایی برای جمع آوری اطلاعات خود استفاده کنید که تمامی مطالب آن دارای رفرنس یا منبع مشخصی باشد. مطالب بدون رفرنس قابل اعتماد نمی باشند.


• استفاده از پایگاه های اطلاعاتی که نمایه کننده مجلات معتبر ISI, ISC, SCOPUS , ... می باشند، منایع خوب و قابل اعتمادی برای جمع آوری اطلاعات هستند. از جمله این پایگاه ها،    IEEE ،Elsevier ،Wiley-Blackwell ،Springer   و ... می باشند.


• کمک گرفتن از افراد خبره در زمینه موضوع انتخابی شما نیز می تواند به شما در جمع آوری اطلاعات کمک نماید.

پروپوزال را شروع کنید

حالا زمان انجام پروپوزال یا همان طرح اولیه پژوهش است. پروپوزال با هدف ارائه یک گزارش اولیه از کار پژوهشی به دانشگاه نوشته می‌شود تا در صورت پذیرش آن از سوی دانشگاه، بتوان کار انجام پایان نامه را آغاز کرد. پروپوزال دارای بخش‌های مختلفی است که باید به طور کامل و دقیق تکمیل شود. فرم پروپوزال در سایت دانشگاه و در بخش پایان نامه و پروفایل شخصی هر فرد قرار داده شده است. دسترسی به این فایل تنها زمانی امکان‌پذیر است که موضوع پایان نامه از سوی دانشگاه پذیرفته شود. 

در واقع پروپوزال مانند یک نقشه عمل کرده و ساختار و ارکان اصلی پایان نامه کارشناسی ارشد و یا رساله دکتری در آن مشخص می‌شود. ساختار اصلی پروپوزال پایان نامه شامل:

1. عنوان پایان نامه


2. اطلاعات شخصی دانشجو و استاد راهنما


3. بیان مسئله


4. پیشینه تحقیق


5. اهداف اصلی و فرعی تحقیق


6. فرضیه تحقیق


7. اهمیت و ضرورت انجام موضوع


8. روش تحقیق


9. متغییرهای تحقیق


10. روش‌های جمع آوری اطلاعات


11. رفرنس‌ها

 بهتر است تا تکمیل فرم پروپوزال خود را با استاد راهنما یا مشاور خود انجام دهید که تجربه زیادی در این زمینه دارند. زیرا کوچکترین اشتباه در هر بخش از پروپوزال باعث رد شدن آن از سوی شورای پژوهشی دانشگاه خواهد شد و این امر باعث هدر رفتن زمان می‌شود.

نگارش پایان نامه را انجام دهید

بعد از تائید پروپوزال توسط شورای پژوهشی دانشگاه، وقت آن رسیده است که کار انجام پایان نامه شروع شود. همان‌طور که می‌دانید یک پایان نامه از 5 فصل تشکیل شده است. البته این فصل‌بندی در رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. اما در کل در بیشتر رشته همین 5 فصل است که شامل:

•  کلیات تحقیق


• مرور ادبیات و پیشینه تحقیق


• روش شناسی پژوهش


• یافته های پژوهش


• بحث و نتیجه گیری

معمولا پایان نامه ها دارای یک بخش مقدمه و بیشینه تحقیق است. سپس روش کار مطرح می شود و در نهایت نتایج کار و بخش بحث نوشته می شود. بیشتر مطالبی که از مطالاعات خود جمع آوری کرده اید، مربوط به بخش مقدمه و بیشینه می شود. روش کار منحصر به مطالعه شما می باشد و حتی می تواند برگرفته از یک روش تحقیقاتی مشابه با کار شما باشد. این بخش بایستی با دقت بیشتری نوشته شود تا اگر فرد دیگری خواست کار شما را تکرار نماید بتواند به روش کار شما استناد نماید و با اطمینان آن را انجام دهد

فصل سوم و چهارم پایان نامه مهم‌ترین بخش از پروسه انجام پایان نامه است. زیرا تمامی این مقدمه چینی‌ها و مطالعات برای رسیدن به نتایج مطلوب است. در واقع ابتکار و نوآوری تحقیق و سهم محقق در فصل سوم و چهارم پایان نامه مشخص می‌شود.

فصل پنجم معمولا بعد از اتمام کار عملی و گرفتن نتایج کار نوشته می شود. این قسمت در واقع بخش اصلی پایان نامه شما می باشد که توجه داوران پایان نامه و اساتید بیشتر بر وری این قسمت خواهد بود. بنابراین لازم است تا تمرکز و تسلط بیشتری بر روی یافته های خود داشته باشید.

نتایج که آخرین فصل از پایان نامه است، به تحلیل نتایج کار و مقایسه آنها با نتایج پژوهش‌های قبلی می‌پردازد. در این بخش باید ابتدا با یک مقدمه کوچک به سراغ تحلیل نتایج خود رفت و با اطلاعاتی که در بخش پیشینه تحقیق پایان نامه دارید، به مقایسه نتایج پرداخت. این بخش از مقاله بسته به کار پژوهشی است و می‌تواند بین 4 تا 20 صفحه متغییر باشد. 

قسمت بحث پایان نامه، در واقع مقایسه نتایج خود با نتایج کار دیگران می باشد. در واقع در این بخش شما نتایج کارهای دیگران را مطرح می کنید و نتایج آنها را با نتایج کار خودتان مقایسه می کنید و در نهایت یک نتیجه گیری کلی از کارتان می نویسید.