پرسشنامه سنجش صفات پنج گانه شخصيتي(NEO)

الف- توصيف آزمون

پرسشنامه NEO يكي از جديدترين پرسشنامه هاي مربوط به ارزيابي ساخت شخصيت بر اساس ديدگاه تحليل عاملي است . اين آزمون به لحاظ انعكاس 5 عامل اصلي امروزه به عنوان يك مدل فراگير بر اساس تحليل عوامل محسوب مي شود و گستردگي كاربرد آن در ارزيابي شخصيت افراد سالم و نيز در امور باليني مي تواند يكي از مناسب ترين ابزار ارزيابي شخصيت باشد . اين آزمون به دليل بررسي هايِ گوناگون در گروه هاي سني و در فرهنگ هاي مختلف روي آن صورت گرفته است مي تواند يكي از جامع ترين آزمون ها در زمينه ارزيابي شخصيت باشد اين آزمون موضوع تحقيقات طي 15 سال گذشته بر روي نمونه هاي باليني و بزرگسالان سالم بوده است . از اين رو سودمندي آن هم در جريانات باليني و هم در جريانات تحقيقي ارزيابي شده است . پرسشنامه شخصيتي NEOPI-R جانشين تست NEO است كه در سال 1985 توسط مك كري و كاستا تهيه شده بود .اين پرسشنامه 5 عامل اصلي شخصيت و 6 خصوصيت در هر عامل يا به عبارتي 30 خصوصيت را اندازه مي گيرد . و بر اين اساس ارزيابي جامعي از شخصيت را ارائه      مي دهد .اين پرسشنامه داراي دو فرم يكي (S) براي گزارش هاي شخصي است و شامل 240 سوال پنج درجه اي از كاملاً موافق تا كاملاً مخالف است كه توسط خود آزمودني درجه بندي مي شود و متناسب مردان و زنان در تمام سنين است . و ديگري فرم (R) يا تجديد نظر شده نام دارد و بر اساس درجه بندي هاي مشاهده گر است . اين فرم نيز داراي همان 240 سوال بوده با اين تفاوت كه با ضمير سوم شخص شروع مي شود .فرم (R) هم مي تواند به طور مستقل براي ارزيابي شخصيت به كار رود و هم به عنوان مكملي براي گزارش هاي شخصيِ فرم (S) و يا روايي آن مورد استفاده قرار گيرد (گروسی فرشی،1380) .

اين پرسشنامه فرم كوتاهي نيز به نام (NEO-FFI) نيز دارد كه يك پرسشنامه 60 سؤالي است و براي ارزيابي 5 عامل اصلي شخصيت به كار مي رود اگر وقت اجراي تست خيلي محدود باشد و اطلاعات كلي از شخصيت كافي باشد از اين پرسشنامه استفاده مي شود .از سوي ديگر اجراي اين آزمون از نظر هزينه و زمان مقرون به صرفه است مقياس هاي آن از اعتبار بالايي برخوردارند و همبستگي بين مقياس ها زياد است و از همه مهمتر اين آزمون بر خلاف ساير آزمون هاي شخصيتي ،‌ انتقادات كمتري بر آن وارد شده است (گروسي فرشي،1380).

ب- شرايط آزمودني ها

اين تست قابل اجرا بر روي افراد به هنجار است .افرادي كه مبتلا به اختلالاتي چون حالات روان پريشي و زوال عقل هستند،‌به گونه اي كه اين حالات توانايي آن ها را در تكميل فرم گزارش شخصي تحت تأثير قرار مي دهد نبايد پرسشنامه را تكميل نمايند . سؤالات اين پرسشنامه را هر فردي با داشتن حداقل سواد – در حد تحصيلات بالاتر از دوره ابتدايي- مي تواند پاسخ دهد .

ج- نحوه تكميل پاسخنامه

در اين پرسشنامه انتظار بر اين است كه به تمام سؤالات پاسخ داده شود ، در بررسي پاسخنامه اگر سؤال يا سؤالاتي بي پاسخ مشاهده شود آرمودني تشويق مي شود كه سؤالات مذكور را تكميل نمايد . در مواردي كه آزمودني نتواند تصميم بگيرد كه چه پاسخي به سؤال خاصي بدهد يا معني يك سوال براي وي مشخص نباشد مي تواند در چنين مواردي از پاسخ خنثي استفاده كند .

در آخر پاسخنامه سؤالي تحت عنوان « آيا به تمام سؤالات پاسخ داده ايد؟» آمده است ، منظور از پرسش اين سؤال آن است كه اين امر مهم را به آزمودني يادآور نمايد كه سؤالات بدون پاسخ را تكميل نمايد و كنترل مجددي بر پرسشنامه داشته باشد .اگر آزمودني پاسخ «نه» به اين سؤال بدهد آزمايشگر ممكن است در صدد علت اين امر بر آيد و در مورد سؤالات بي پاسخ آموزش هايي را به آزمودني بدهد .اگر در پاسخ نامه سوالات زيادي بدون پاسخ باشد آن پاسخنامه از اعتبار لازم برخوردار نبوده و در نتيجه تصحيح نمي شود .

د- نمره گذاري

پاسخنامه اين پرسشنامه بر اساس مقياس ليكرتي (كاملاً مخالفم، مخالفم، بي تفاوت، موافقم و كاملاً موافقم ) تنظيم شده است . نمره گذاري فرم كوتاه اين پرسشنامه يعني NEO-FFI در تمام مواد يكسان نيست . به اين معني كه در نمره گذاري برخي از مواد فرم كوتاه پرسشنامه، به كاملاً مخالفم نمره 4، مخالفم نمره 3، بي تفاوت نمره 2 ، موافقم نمره 1 و كاملاً موافقم نمره 0 تعلق     مي گيرد . در حالي كه برخي ديگر از مواد اين فرم كوتاه به صورت عكس حالت گفته شده نمره گذاري مي شوند .(گروسي فرشي،‌1380) .

ه – اعتبار و روايي آزمون NEO 

در حال حاضر آزمون 5 عاملي NEO كاربردي جهاني دارد و به منظور تحقيق به زبان هاي چكوسلواكي،  عربي،‌  هلندي ، فرانسوي، آلماني، ژاپني، نروژي، لهستاني و سوئدي ترجمه شده است. پرسشنامه شخصيتي NEO-FFI توسط مك كري و كاستا روي 208 نفر از دانشجويان آمريكايي به فاصله سه ماه اجرا گرديد كه ضرايب اعتبار آن بين 83/0 تا 75/0 به دست آمده است

اعتبار درازمدت اين پرسشنامه نيز مورد ارزيابي قرار گرفته است . يك مطالعه طولاني 6 ساله روي مقياس هاي روان آزردگي خويي ، برون گرايي و باز بودن نسبت به تجربه،  ضريب هاي اعتبار 68/0 تا 83/0 را در گزارش هاي شخصي و نيز در گزارش هاي زوج ها نشان داده است . ضريب اعتبار دو عامل سازگاري و باوجداني  به فاصله دو سال به ترتيب 79/0 و 63/0 بوده است (مك كري و كاستا ، 1983به نقل از گروسي فرشي ، 1380) .

در هنجاريابي آزمون NEO كه توسط گروسي فرشي (1380)‌ روي نمونه اي با حجم 2000 نفر از بين دانشجويان دانشگاه هاي تبريز ، شيراز و دانشگاه هاي علوم پزشكي اين دو شهر صورت گرفت ضريب همبستگي 5 بعد اصلي را بين 56/0 تا 87/0 گزارش كرده است .ضرايب آلفاي كرونباخ در هر يك از عوامل اصلي روان آزردگي خويي ، برون گرايي، باز بودن، ساز گاري و با وجداني به ترتيب 86/0. ، 73/0، 56/0، 68/0 و 87/0 به دست آمد . جهت بررسي اعتبار محتوايي اين آزمون از همبستگي بين دو فرم گزارش شخصي (S) و فرم ارزيابي مشاهده گر (R)، استفاده شد، كه حداكثر همبستگي به ميزان 66/0 در عامل برون گرايي و حداقل آن به ميزان 45/0 در عامل سازگاري بود. (گروسي فرشي، 1380) .

در پژوهش آتش روز (1386) با استفاده از روش همساني دروني، ضريب آلفاي كرونباخ براي هر يك از 5 صفت : روان آزردگي خويي ، برون گرايي، گشودگي، سازگاري و وجداني بودن به ترتيب 74/0، 55/0، 27/0، 38/0 و 77/0 به دست آمد .

منابع:

گروسی فرشی، م. ت. (1380). رویکردی نوین در ارزیابی شخصیت (کاربرد  تحلیل عاملی در مطالعات شخصیت). چاپ اول. تبریز: نشر دانیال و جامعه پژوه.

آتش روز، ب. (1386). پیش بینی پیشرفت تحصیلی از طریق دلبستگی و صفات پنج گانه شخصیتی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی.